Belbëzimi tek të vegjlit dhe parashkollorët: Çfarë është tipike, çfarë jo?

Ndërsa fëmijët e vegjël dhe parashkollorët bëhen gjithnjë e më shumë verbalë, ata mund të fillojnë të pengohen nga fjalët e tyre – duke ngritur shqetësime për belbëzimin. Si prind, si e dini kur mospërputhjet janë një pjesë normale e zhvillimit dhe kur duhet të shqetësoheni më shumë?

Cilat janë mospërputhjet tipike?

Nuk është e pazakontë që fëmijët e vegjël të kenë mospërputhje në të folur (p.sh., përsëritje të fjalëve ose frazave). Në fakt, rreth 5% e të gjithë fëmijëve ka të ngjarë të jenë të paqëndrueshëm në një moment të zhvillimit të tyre, zakonisht midis moshës 2 ½ dhe 5 vjeç. Është gjithashtu shumë tipike që një fëmijë të shkojë përpara dhe mbrapa midis periudhave të rrjedhshmërisë dhe disfluencës. Ndonjëherë, kjo mund të ndodhë pa ndonjë arsye të dukshme, por shpesh kjo ndodh kur një fëmijë është i emocionuar, i lodhur ose ndihet i nxituar për të folur.

Rregullat e mësimit të gjuhës:

Gjatë kësaj kohe, fëmijët zgjerojnë fjalorin e tyre me shpejtësi dhe mësojnë rregulla komplekse gjuhësore. Këto rregulla i lejojnë fëmijët të ndryshojnë mesazhet e thjeshta në fjali më të gjata dhe më të ndërlikuara që kërkojnë më shumë koordinim motorik për t’u prodhuar pa probleme. Është e natyrshme që mund të ketë disa ndërprerje gjatë rrugës.

A është vërtet belbëzim?

Për shumicën e fëmijëve të vegjël dhe parashkollorëve, shumica e mospërputhjeve largohen vetë pas një periudhe të shkurtër kohe. Në raste të tjera, mospërputhjet vazhdojnë dhe shenjat e belbëzimit bëhen më të dukshme. Marrja e ndihmës profesionale në fillim ofron shanset më të mira për reduktimin e belbëzimit. Por si mund ta bëjnë prindërit dallimin midis mosfunksionimit tipik që do të zhduket dhe shenjave të hershme të mospërputhjeve jo tipike që mund të tregojnë belbëzimin.

Nëse fëmija juaj vërtet belbëzon, ai ose ajo mund të mbajë tingullin e parë me një fjalë, ose të përsërisë tingullin. Për më tepër, fëmijët që belbëzojnë shpesh zhvillojnë sjellje të tjera si pulsimi i syve, tensioni i gojës, shikimi anash dhe shmangia e kontaktit me sy.

Faktorët e rrezikut për belbëzimin:

Ka faktorë të tjerë rreziku që mund të ndihmojnë në parashikimin nëse problemet e rrjedhshmërisë do të vazhdojnë për më shumë se disa muaj.

•  Historia familjare është parashikuesi më i madh nëse një fëmijë ka të ngjarë të belbëzojë.
• Gjinia. Djemtë e vegjël kanë dy herë më shumë gjasa se vajzat të belbëzojnë, dhe djemtë e moshës së shkollës fillore kanë 3 deri në 4 herë më shumë gjasa të belbëzojnë se vajzat.
• Mosha e fillimit. Fëmijët që fillojnë të kenë vështirësi në moshën 4 vjeç kanë më shumë gjasa të kenë një belbëzim të vazhdueshëm sesa ata që fillojnë të belbëzojnë në një moshë më të re.
• Çrregullimet bashkekzistuese të të folurit dhe/ose gjuhës rrisin gjasat që një fëmijë të belbëzojë.

Marrja e ndihmës:

Nëse jeni të shqetësuar për të folurit e fëmijës suaj, bisedoni me pediatrin tuaj për marrjen e një vlerësimi të të folurit dhe gjuhës. Një vlerësim i plotë nga një logoped mund t’ju ndihmojë të përcaktoni më mirë nëse belbëzimi ka të ngjarë të vazhdojë. Logopedët do t’i ndihmojnë prindërit të përcaktojnë rrugën më të mirë të veprimit (p.sh., monitorimi nga afër i rrjedhshmërisë së fëmijës, regjistrimi në shërbimet e trajtimit dhe/ose edukimi i prindërve).

Metodat e trajtimit të belbëzimit:

Trajtimi i hershëm i belbëzimit është shumë i rëndësishëm, pasi ka më shumë gjasa të eliminohet kur fëmija është i vogël (para se të hyjë në shkollën fillore). Ekzistojnë dy mënyra kryesore për trajtimin e belbëzimit:

•  Trajtimi indirekt është kur logopedi ndihmon prindërit e fëmijës se si të modifikojnë stilet e tyre të komunikimit. Qasjet indirekte janë efektive në reduktimin apo edhe eliminimin e belbëzimit te shumë fëmijë të vegjël.
• Trajtimi i drejtpërdrejtë përfshin logopedin që punon me vetë fëmijët ose një për një ose në grupe të vogla, duke u dhënë atyre strategji specifike të të folurit për lehtësimin e fjalëve dhe uljen e tensionit gjatë ngjarjeve të belbëzimit. Përveç kësaj, trajtimi i drejtpërdrejtë mund të përfshijë ndihmën e fëmijës për të bërë dallimin midis të folurit të qetë (të rrjedhshëm) dhe të folurit belbëzues.

Pas moshës 7 vjeç, bëhet e pamundur që belbëzimi të largohet plotësisht. Megjithatë, pas moshës 7 vjeç, trajtimi mund të jetë shumë efektiv për të ndihmuar një fëmijë të menaxhojë në mënyrë efektive belbëzimin – duke ndihmuar në zhvillimin e aftësive të nevojshme për të trajtuar situata të vështira (p.sh., ngacmimin) dhe për të marrë pjesë plotësisht në shkollë dhe aktivitete. Për fëmijët më të rritur, trajtimi i të folurit është ende i dobishëm, i inkurajuar dhe efektiv për të ndihmuar në uljen e ashpërsisë dhe ndikimit të belbëzimit.

Çfarë mund të bëjnë prindërit:

Këtu janë disa mënyra se si prindërit mund të ndihmojnë:

• Ulni stresin e komunikimit. Ekzistojnë teknika të ndryshme për të ushtruar më pak presion mbi një fëmijë në një situatë të të folurit. Riformulimi i pyetjeve si komente (duke përdorur “Ke luajtur jashtë sot në shkollë. Duhet të ketë qenë argëtuese!” në vend të “Çfarë bëre në shkollë?”) është një qasje efektive. Prindërit gjithashtu mund të bëjnë çmos për të reduktuar situatat që shkaktojnë belbëzimin e fëmijës së tyre.
• Flisni për këtë. Kur fëmijët janë të vetëdijshëm për belbëzimin e tyre, është më mirë të jeni të hapur dhe të flisni për të në një mënyrë pozitive. Bëjuni të ditur se është në rregull të keni “të folur belbëzues”. Nëse një fëmijë duket se nuk është i vetëdijshëm për problemin, nuk ka nevojë ta ngrini atë derisa të shkoni tek një logoped.
• Praktikoni durimin. Jepuni fëmijëve kohë të përfundojnë atë që thonë. Mos nxitoni dhe mos i ndërprisni. Mos u thoni atyre të “ngadalësojnë” ose “mendoni për atë që dëshironi të thoni”. Fraza të tilla si ato në përgjithësi nuk janë të dobishme për fëmijët që belbëzojnë.
• Modeloni zakone të mira të të folurit. Ndërsa t’i thuash një fëmije se si të flasë në përgjithësi nuk është e dobishme, prindërit mund të modelojnë zakone të të folurit që ndihmojnë me belbëzimin, të tilla si ngadalësimi i shpejtësisë së tyre kur flasin, vendosja e më shumë pauzave midis fjalive dhe të folurit në mënyrë të qetë.
• Kërkoni një profesionist. Ka shumë mënyra për të gjetur një logoped. Pediatri i një fëmije mund të japë një rekomandim për një logoped dhe mendimi i tij mund të ju ndihmojë të gjeni rrugën e duhur për të zgjidhur problemin.

                                                           Msp.Agron D.Hoxha-logoped